Görsel 1.1’deki devrede S1 anahtarı kapatılır. Tristörün A-K arası AC sinyalin pozitif alternanslarında doğru polarma olur. Aynı pozitif alternanslarda gate tetikleesi alan tristör AC gerilimin sadece pozitif alternanslarında iletimde olacak ve lamba yarım güçte çalışacaktır.
Görsel 1.2’deki devrede kondansatörün dolma süresi değiştikçe tristörün gate tetikleme gerilimine ulaşma süresi değişecektir. Potansiyometre ile bu değişim ayarlanarak tristör pozitif alternansların bir kısmında iletimde kalacaktır. Tristörün alternansın bir kısmında çalışacak şekilde ayarlanması faz kaydırma olarak adlandırılmaktadır.
Görsel 1.1: Tristörün AC’de çalışması
Görsel 1.2: Tristörün AC’de faz kaydırmalı çalışması
MALZEME LİSTESİ
| Adı | Özelliği | Sembolü | Görünüşü | Miktarı |
| Tristör | BT151 (TO-220 kılıf) | 1 adet | ||
| Diyot | 1N4007 | 1 adet | ||
| Direnç | 1k | 1 adet | ||
| Direnç | 4,7k | 1 adet | ||
| Potansiyometre | 22k | 1 adet | ||
| Kondansatör | 1uf/25V | 1 adet | ||
| Anahtar | 3 Pin SPDT Mini On Off Switch | 1 adet | ||
| Lamba | 12V | 1 adet |
İŞLEM BASAMAKLARI
- Görsel 1.1’deki devreyi kurunuz.
- S1 anahtarını kapatıp devrenin çalışmasını gözlemleyiniz.
- V1 gerilimini AC voltmetre ile, V2 gerilimini DC voltmetre ile ölçüp Tablo 1.1’e yazınız.
- Görsel 1.2’deki devreyi kurunuz.
- S2 anahtarını kapatıp potansiyometrenin orta ucunu A ve B noktalarına getirerek devrenin çalışmasını gözlemleyiniz.
- Potansiyometrenin orta ucunu A ve B noktalarındayken V3 ve V4 gerilimlerini ölçüp Tablo 1.2’e yazınız.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER
Tablo1.1: Tristörün AC’de çalışması
| Voltmere | Değer |
| V1 | |
| V2 |
Tablo1.2: Tristörün AC’de faz kaydırmalı çalışması
| Potansiyometre | V3 | V4 |
| Pot orta ucu A noktasında | ||
| Pot orta ucu B noktasında |
SORULAR
- Görsel 1.1’deki devrede lamba neden tam parlaklıkta yanmamaktadır?
- Görsel 1.2’deki potansiyometre ve kondansatörün görevi nedir?
- Temrinde kullanılan tristöre bağlı yük en fazla kaç volt ve kaç amper olabilir. kataloğundan inceleyerek yazınız.
- Görsel 1.1’deki devrede tristör sadece AC gerilimin pozitif alternanslarında iletime geçmektedir. Bu nedenle lamba tam parlaklıkta değil, yarı güçte yanmaktadır. Tristör negatif alternanslar sırasında iletmediğinden lamba tam güçte çalışmamaktadır.
- Görsel 1.2’deki devrede potansiyometre ve kondansatör, tristörün gate’ine uygulanan tetikleme geriliminin zamanlamasını ayarlamak için kullanılmaktadır. Potansiyometre ile kondansatörün şarj/deşarj süresi değiştirilerek, tristörün hangi zaman aralığında iletimde kalacağı (faz açısı) kontrol edilmektedir. Bu sayede tristör alternanslarda istenilen oranda iletime geçecek şekilde ayarlanabilmektedir.
- Kullanılan BT151 tristörünün katalog değerlerine bakıldığında:
- Anot-katot maksimum gerilimi: 600V
- Ortalama anot akımı: 3A
- Anlık tekrarlayan anot akımı: 20A
Bu değerler tristörün maksimum çalışma sınırlarını göstermektedir. Devrede kullanılacak yük bu sınırları aşmamalıdır. Aksi takdirde tristör zarar görebilir.
Özetle, bu deneylerde tristörün AC gerilim altında yarım dalga ve faz kaydırmalı kontrol edilebilmesi gösterilmektedir. Tristör bir kez tetiklendiğinde iletimde kalması ve bu iletimin süresinin ayarlanabilmesi önemli avantajlarındandır.
No responses yet