Röle Uçlarının Bulunması

Röle enerji verildiğinde elektromıknatıs özelliği gösteren bir bobin içerir. Bu bobin 10Ω üzerinde bir dirence sahiptir. Bobin uçları dışında kalan diğer üç uç ise iki konumlu anahtardır. Bunlardan ortak uca (COM) bağlı palet, normalde kapalı kontakla (NC) temas halindedir. Bobin enerjilendiğinde paleti çeker ve enerji kesilene kadar palet normalde açık kontağa (NO) temas eder. Röle sekiz bacaklı ise diğer üç bacak da iki konumlu anahtardır.

Görsel 1.1: Tek kutuplu iki konumlu (SPDT) röle alt görünüşü ve örnek numaralandırma

1.Adım: Bobin direnci ölçme

2. Adım: Normalde kapalı kontağı (NC) bulma

3. Adım: Normalde açık kontağını (NO) bulma

Görsel 1.2: Bobin uçlarını bulma

Görsel 1.3: Röle Tutma ve bırakma gerilimi bulma

                MALZEME LİSTESİ:

                İŞLEM BASAMAKLARI

1. AVO metreyi ohm kademesine alınız.
2. Görsel 1.2’deki 1. Adımdaki ölçümde rölenin bobin uçlarında 10Ω üzerinde bir direnç okunması gereklidir. Bu direnç okunana kadar ölçü aletinin (AVO metre) uçlarını değiştirerek bobin uçlarını bulunuz.
3. Okunan Bobin direnci değerini Tablo 1.1’e yazınız.
4. Görsel 1.2’deki 2. Adımdaki ölçümle röleye enerji vermeden önce ölçerek 0Ω olan uçları bulunuz.
5. Görsel 1.2’deki 3. Adımdaki ölçümle röleye enerji vererek hangi uçlarının 0Ω olduğunu bulunuz. Her ikisinde de ortak olan uç rölemizin ortak ucudur. Ortak uçla enerji vermeden 0Ω olan uç normalde kapalı kontak (NC), boşta kalan uç ise normalde açık kontaktır (NO).
6. Görsel 1.1’deki numaralandırmış uçların karşılığını Tablo 1.2’ye yazınız.
7. Görsel 1.3’deki ayarlı güç kaynağını 0V’tan itibaren yavaşça arttırınız. Kontakların konum değiştirdiği andaki okunan gerilimi tutma gerilimi ve akımı olarak kaydediniz.
8. Güç kaynağından gerilimi yavaşça düşürünüz. Kontakların konum değiştirdiği andaki okunan gerilim değerini bırakma gerilimi ve akımı olarak Tablo 1.3’e kaydediniz.

                SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER             

Tablo 1.1: Bobin direnci

Tablo 1.2: Bobin uçları

Tablo 1.3: Röle Tutma ve bırakma gerilim ve akım değerleri

                SORULAR

1. Röleler hangi voltajlarda çalışırlar?
2. 12v Röle kaç voltta iletime geçer?
3. 12v Röle kaç voltta kesime gider?
4. Elektromıknatıs nedir? Nerelerde kullanılır?
5. Röle uçlarından 1-5 normalde 0Ω ve enerjiliyken 0Ω gösteriyorsa bu röle için ne söylenebilir.

1. Mühürleme nedir?

Mühürleme, bir elektrik devresinde enerji beslemesinin sürekli olarak sağlanması işlemidir. Bu devre örneğinde, başlatma butonuna basıldığında röle bobini enerjilenir ve normalde açık kontakları kapanır. Başlatma butonundan elimizi çektiğimizde, röle bobinine enerji beslemesi durdurma butonu ve rölenin birinci kutbu üzerinden devam eder. Bu sayede röle bobini enerjilenmeye devam eder ve kontaklar kapalı konumda kalır. Bu duruma “mühürleme” denir.

2. Röle bobinine neden ters paralel bir diyot bağlanmıştır?

Röle bobinleri çalışma prensipleri gereği endüktif bir yapıya sahiptirler. Endüktif yüklerde akım kesildiğinde ters-EMK (elektromotor kuvvet) adı verilen yüksek gerilim pikleri oluşur. Bu yüksek gerilim pikleri devredeki diğer elemanları olumsuz etkileyebilir. Röle bobinine paralel bağlanan diyot, bu ters-EMK’yi kısadevre ederek devreyi korur. Diyodun ters bağlı olması, sadece ters-EMK oluştuğunda iletim sağlamasını ve normal çalışmada devreye müdahale etmemesini sağlar.

3. R1 direncini 10k ile değiştirildiğinde devrenin çalışmasına etkisi ne olur? Açıklayınız.

R1 direnci, röle bobininin akımını sınırlamak için kullanılır. Eğer R1 direnci 1k’dan 10k’ya değiştirilirse, röle bobinine daha az akım akar. Bu durumda röle bobini daha zayıf enerjilenecek ve kontakların tam olarak çalışması engellenebilir. Yüksek direnç nedeniyle röle kontakları tam olarak kapanmayabilir veya tam açılmayabilir. Dolayısıyla devre tasarımına göre röle direncinin uygun değerde seçilmesi gerekir. 10k direnç bu devrede röleyi yeterince enerjilendiremeyeceği için uygun olmayacaktır.