I. Dönem Temrinleri

DENEYİN AMACI :Tristörün DC gerilimde tetiklenmesini incelemek.
TEORİK BİLGİLER :Tristörler doğru gerilimde doğru polarize edildiklerinde geytine küçük bir pozitif gerilim gelirse iletime giderler. Tristörler doğru gerilimde LDR, termistör, foto transistör gibi elemanlarla tetiklenebilir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

Malzeme Listesi:

• BT151
• 2×220Ω
• 100Ω
• Led
• Tactile buton 2 pinli 
• Sürgülü switch 2 konumlu 3 pinli 

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

DEVRENİN ÇALIŞMASI :
S1anahtarı kapalı S2anahtarı açık iken devreye enerji uygulandığında doğru polarize edilen tristör geyt gerilimi alamadığından kesimdedir ve led yanmaz. S2 anahtarı kapatıldığında tristörün geyt ucuna R1,R2 gerilim bölücü dirençler üzerinden pozitif bir gerilim gelir. Tristör iletime gider ve led yanar. Bu durumda S2 anahtarı açılsa dahi tristör iletimde kalmaya ve led yanmaya devam eder. Tristörü kesime götürmek için S1 anahtarının açılması gerekir. Tristörü tekrar iletime götürmek için önce S1 daha sonra S2 anahtarı kapatılmalıdır.
DENEYİN YAPILIŞI :
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 ve S2 anahtarları açık iken devreye enerji uygulayınız. LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S1 açık iken, S2 anahtarı kapatıldığında Led’ in yanmadığını gözleyiniz.
5- S1 ve S2 anahtarı kapatıldığında Led’ in yandığını gözleyiniz.
6- S2 anahtarını açınız. Bu durumda Led’ in yanmaya devam ettiğini gözleyiniz.
7- S1 anahtarını açınız. Led’ in yanmadığını gözleyiniz.
8- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.
GÖZLEM TABLOSU :
SORULAR :
1- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R1 direnci kısa devre edilirse ne olur?

2- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R2 direnci kısa devre edilirse ne olur?
3- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R1 direnci açık devre edilirse ne olur?
4- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R2 direnci açık devre edilirse ne olur?
5- S1 ve S2 anahtarı kapalı iken R3 direnci kısa devre edilirse ne olur?

DENEYİN AMACI : AC gerilimde Tristörün direnç ve kondansatör yardımıyla tetiklenmesini incelemek.

TEORİK BİLGİLER : Bu yöntemle AC gerilimde çalışan tristörün, dolayısıyla yükün faz kaymalı tetiklenmesi yapılır.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

Malzeme listesi:

• BT151
• 1N4001
• 1uf/16V
• 1KΩ
• 10KΩ pot
• 12V lamba

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Bread Board
2-AVOmetre
3-220/12 V AC Transformatör
4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar
DEVRENİN ÇALIŞMASI :
S1 ve S2 anahtarları açık iken veya S1 kapalı, S2 açık iken, tristör kesimdedir ve yük çalışmaz. S1 kapalı iken S2 de kapatılırsa; C1 kondansatörü R1 ve P1 üzerinden şarj olmaya başlar.
C1 kondansatörü uçlarındaki gerilim tristör tetikleme gerilimine ulaştığında diyot üzerinden pozitif geyt polarması alan tristör iletime gider, dolayısıyla led yanar. Pozitif alternansın sonunda tristör kesime gider. Negatif alternans süresince kesimde kalmaya devam eder. İkinci pozitif alternansta C1 kondansatörü pozitif yönde yeniden şarj olmaya başlar ve tristör pozitif geyt polarması alarak yeniden iletken olur. Led negatif alternansta sönmekte pozitif alternansta yanmayı sürdürür. P1 potansiyometresinin konumu, dolayısıyla zaman sabitesi değiştirilerek lambanın parlaklığı ayarlanır.

DENEYİN YAPILIŞI :
1- AVOmetre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2- Devreyi Bread board üzerine monte ediniz.
3- S1 anahtarına kapatarak devreye enerji uygulayınız. Bu anda LED’ in yanmadığını gözleyiniz.
4- S2 anahtarını kapatıp Led’ in yandığını gözleyiniz.
5- Potansiyometrenin konumunu değiştirerek lambanın parlaklığını gözleyiniz.
6- Sonuçları gözlem tablosuna yazınız.

GÖZLEM TABLOSU :

S1 S2 LED’in Durumu
Açık Kapalı
Kapalı Açık
Kapalı Kapalı

SORULAR :
1-C1 kondansatörü kısa devre edilirse ne olur?
2-C1 kondansatörü açık devre edilirse ne olur?
3-D1 diyotunun yönü değiştirilirse ne olur?
4-Lambanın parlaklığı hangi elemanlara bağlı olarak değişir?

DENEYİN AMACI         : Triyak ile lamba karartma devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

LAMBA KARARTMA DEVRESİ ARES

Malzeme Listesi:

• BT 136
• Diyak
• 5KΩ
• 500KΩ pot
• Pot başlığı
• 0,1uf/250V
• 2×2’li PCB klemns

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

 DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

Triyak ile yapılan lâmba karartma (Dimmer) devresi, lâmbanın parlaklığını kontrol eder. Alternatif akımın pozitif ve negatif palslerinin düşey olarak kıyılması, dolayısıyla alternatif akımın etkin değerinin değiştirilmesiyle kontrol işlemi yapılır.P1 potansiyometresi ayarlanarak lâmbanın parlaklığı azaltılır veya çoğaltılır. Potansiyometrenin en küçük direnç değerinde lâmba parlak yanar, en büyük direnç değerinde lâmba söner.

 DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread – Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. P1 potansiyometresini en küçük ve en büyük direnç değerine ayarlayarak, lâmbanın parlaklığının değiştiğini gözleyiniz.

6. Potansiyometrenin en büyük, orta ve en küçük direnç değerlerinde A noktasındaki gerilim değerini, alternatif akım voltmetresi ile ölçünüz.

7. Lamba parlak durumda iken triyak uçlarındaki gerilimi ölçünüz.

8. Lamba sönük durumda iken triyak uçlarındaki gerilimi ölçünüz.

9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

10. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

 SORULAR                    :

1. Devredeki lamba açık devre (Kopuk) ise triyak iletime geçer mi? Nedenini açıklayınız.

2. Diyak kısa devre olursa, devrenin çalışmasını nasıl etkiler?

3. Lamba karartma devresinin nerelerde ve hangi tip lambalarda kullanıldığını yazınız.

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ısı alârm devresini çizmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.TEORİK BİLGİLER       :Isı alarm devreleri, ısı yükseldiğinde ya da düştüğünde çalışan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi için ısı değişimini algılayacak elemanlara ihtiyaç vardırDENEY BAĞLANTI ŞEMASI:   malzeme listesi 2x BC238 12V lamba NTC (10k) 330Ω 2x 680Ω 68kΩ  DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           : Besleme kaynağından (+12 V) gelen akım, R1 direnci üzerinden NTC ile R2 ‘nin birleştiği noktaya gelir. NTC ’nin sıcak olduğu anda iç direnci azalır ve Tr1 transistörünün beyz ucuna negatif (-) potansiyeli geleceğinden sıfırlanan IB1 akımı, Tr1 transistörünü kesime götürür. Bu anda Tr1 ’in kolektör-emiter direnci maksimum değere ulaşır. Tr2 transistörünün beyzine R3 ve R4 dirençlerinden geçen bir + akım geleceği için Tr2 transistörü iletime geçer ve lamba yanar. NTC ‘nin soğuk olduğu ortamda ise NTC ‘nin iç direnci yüksek olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen IB akımı, Tr1 ’in beyz ucuna giderek Tr1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda kolektör – emiter direnci azalan Tr1 ’in kolektör gerilimi negatif potansiyel seviyesine iner. Bu anda R3 direncinin üst ucu + , alt ucu – gerilim potansiyeline ulaşır. Sonuçta Tr2 ’nin beyz potansiyelinin negatif seviyeye düşmesi ve bunun etkisi ile beyz akımının + iken – değere inmesiyle, Tr2 transistörü kesime gider ve lamba söner. DENEYİN YAPILIŞI                  : 1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. 2. Bread – Board üzerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz. 4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. Ortam sıcaklığında lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 6. NTC ‘yi ısıtarak lambanın durumunu gözleyiniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 7. Devredeki NTC yerine PTC bağlayarak soğuk ve sıcak durumdaki lambanın durumunu gözleyiniz. 8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz. 9. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız. SORULAR                    : 1. NTC ‘nin özelliği nedir?

2. Devrede NTC yerine PTC kullanılması, devrenin çalışmasını nasıl etkiler?

Isı Alarm Devresi (Sıcakta Çalışan Devre)

Sesli Isı Alarm Devresi (Sıcakta Çalışan Devre)

DENEYİN AMACI         : Lamba karartma devresini incelemek.

TEORİK BİLGİLER       :Lamba karartma devreleri, diyaklar yardımı ile faz kaydırma prensibinden yararlanılarak düzenlenen devrelerdir. Bu devreler tiyatro, sinema, düğün salonu ve evlerde kullanılabilir. İki ayrı lamba veya lamba gurubunu kontrol edebilir. Devrede kullanılan triyak, yükün çekeceği akıma göre seçilir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DEVRENİN ÇALIŞMASI :
Devreye enerji uygulandığında her iki kondansatör de boş olduğundan triyakların her ikisi de kesimdedir. Kondansatörler R1 direnci ve P1 potansiyometresi üzerinden şarj olmaya başlar. Potansiyometrenin orta ucunun bulunduğu konuma, kondansatörlerden hangisi yakın ise o kondansatör daha çabuk şarj olur. Potansiyometrenin orta ucunun bulunduğu konuma C1 kondansatörünün yakın olduğunu kabul edelim.
Bu durumda C1, R1 ve P1 potansiyometresi üzerinden daha çabuk şarj olur. Uçlarındaki gerilim + alternansın başında diyak ateşleme gerilimine ulaşacağından, D1 diyağı iletken olur. Th1 triyağı alternansın başında iletime gider. Bu durumda bi¬rinci yük çalıştığı halde C2 kondansatörü uçlarındaki gerilim diyak ateşleme gerilimine ulaşmadığı için ikinci yük çalışmaz.
Alternansın sonuna doğru C2 kondansatörü de şarj olur, uçlarındaki gerilim diyak ateşleme gerilimine ulaştığından D2 diyağı ve Th2 triyağı iletken olur. Böylece ikinci yük de çalışır.
Birinci yükten uzun süreli akım geçeceği için lamba parlak yanar. İkinci yükten ise alternansın sonuna doğru akım geçmeye başlayacağından geçen akımın efektif değeri küçük olur. Bu nedenle lamba sönük yanar. Alternans sonunda her iki triyak da yalıtkan olur. Başlayan yeni alternansta aynı olaylar C1 ve C2 ters yönde şarj olacak şekilde tekrarlanır. Potansiyometre ters yönde çevrildiğinde C1′ in şarj süresi uzayıp C2′ nin şarj süresi kısalacağı için yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı ikinci lamba parlak birinci lamba sönük yanar.
DENEYİN YAPILIŞI :
1-AVO metre ile devre elemanlarının sağlamlığını kontrol ediniz.
2-Devreyi Bread Board üzerine kurunuz.
3-Devreye enerji uygulayıp, lambaların parlaklığını gözleyiniz.
4-Potansiyometreyi saat ibresi yönünde çeviriniz. Lambaların parlaklığını gözleyiniz.
5-Potansiyometreyi saat ibresinin tersi yönünde çeviriniz. Lambaların parlaklığını gözleyiniz.
SORULAR :
1-C1 kondansatörü kısa devre olursa devre nasıl çalışır?
2-C1 kondansatörü kısa devre olursa devre nasıl çalışır?
3-Diyaklar kısa devre olursa devre nasıl çalışır?
4-Devredeki triyakların yerine tristör bağlanırsa devre nasıl çalışır?

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ışık alarm devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

TEORİK BİLGİLER:Işık alarm devreleri ışık kesildiğinde yada ışık geldiğinde alarm veren LDR, fototransistör gibi optik elemanların sensör olarak kullanıldığı devrelerdir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

Malzeme Listesi :

• 2x BC238
• 12V Lamba
• 330Ω
• 2x 680Ω
• 2.2kΩ
• LDR

DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

İlk anda LDR karanlık ortamda olup iç direnci yüksektir. Bu durumda Tr1 ’in beyz akımı, LDR üzerinden + 12 voltluk kaynaktan gelen + akımın LDR ‘nin iç direncinin yüksek olmasından dolayı yetersiz seviyededir. Dolayısıyla Tr1 kesimdedir. Tr1 ’in kolektör ucunun + potansiyelinin artması, Tr2 ‘nin beyz akımının (+ IB2) R3 ve R4 dirençleri üzerinden geçerek Tr2 ‘yi iletime geçirmesine neden olur ve lamba yanar.LDR aydınlıkta iken iç direnci düşerek elektrik akımının geçişine izin verir. Tr1 ‘in beyzinden IB1 akımı geçeceğinden Tr1 kesim durumundan iletim durumuna geçer. Bu anda Tr1 ‘in kolektör ucu, kaynağın (-) kutbundan, Tr2 ‘nin emiter ucu üzerinden negatif potansiyel alacağı için Tr2 ‘nin beyz potansiyeli + ‘dan – ‘ye geçerek IB2 akımını – yapar. Sonuçta Tr2 kesime gider ve lamba söner.

DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread – Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam aydınlığında lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

6. LDR ‘nin üzerini kapatarak karanlık ortamda lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

7. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

8. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

SORULAR                    :

1. LDR ‘nin özelliğini yazınız.

2. LDR kontrollü devrelerin nerelerde kullanıldığını açıklayınız.

isik-alarm-devresi isis

IŞIK ALARM DEVRESİ ares dosyası

Malzeme Listesi:

• Piezo sensör
• 4x1N4148
• 22uf/25V
• Tactile buton
• Led
• PCB klemens

piezo-sensör ısıs dosyası

piezo elektrik üretme devresi BASKI DEVRE

Malzeme Listesi:

• NE555 + soket
• Buzzer
• 1k
• 100k
• 2uf/16V
• 2xPCB klemens

SU SEVİYE ALARMI dosyası

Malzeme listesi (alıcı):

• TK-19 (TSOP 1738)
• 4017 ve soketi
• BC558
• BC548
• 1N4007
• 5V Röle
• Led kırmızı
• Led yeşil
• 22uf/16V
• 0.1uf
• 47Ω
• 2×330Ω
• 220KΩ
• 1KΩ
• 3’lü PCB klemens

Malzeme listesi (verici):

• infrared diyot (LD241)
• 2N2222A
• BC557
• 10nf
• 22KΩ
• 1MΩ
• Buton

Devrede 4017 sayıcı entegresi kullanılmıştır. Alıcı devresi ilk açıldığında 4017 entegresi 3 numaralı ucu (Q0) iletimdedir ve bu uca bağlı kırmızı led yanar. Kırmızı ledin yanması demek, rölenin iletimde olmadığı anlamına gelir. Rölenin iletime geçmesi için vericideki butona basıldığında, alıcı gözden 4017 entegresinin 14 numaralı bacağına (CLOCK) sinyal gider ve entegrenin 3 nolu bacağı (Q0) iletimden çıkar ve 2 nolu bacağı (Q1) iletime geçer.

Q1 ucu iletime geçtiği için bu uca bağlı olan röle iletime geçer ve yeşil led yanar. Yeşil ledin yanması da rölenin iletimde olduğu anlamına gelir. 4017 entegresinin 10 tane çıkış ucu vardır ancak biz 4 nolu ucu (Q2) 15 nolu RESET ucuna bağladığımız için entegre 3 ve 2 nolu uçlar ile sayım yapar.

Verici olarak kendi yaptığımız devre dışında herhangibir televizyon, dvd oynatıcı vb uzaktan kumandalarıda kullanılabilir. Yani evimizdeki herhangibir televizyon uzaktan kumandasıylada alıcı devresinin röle uçlarına bağlı olan cihazı kontrol edebiliriz. Alıcı devresinin çıkışına lamba,vantilatör,ısıtıcı vb bağlayabiliriz.

IR alıcı ares dosyası

IR ALICI isis dosyası

IR verici isis dosyası

Basit kumanda test cihazı

Malzeme listesi:

• 4017 ve soketi
• BC558
• BC548
• 1N4007
• 5V Röle
• Led kırmızı
• Led yeşil
• 0.1uf
• 2×330Ω
• 220KΩ
• 1KΩ

Cep telefonu ile röle kontrol isis dosyası