Fet’li zaman gecikmeli duran devre

Görsel 1.1’deki devrede buton basılı değilken p kanal jfet (TR1)  iletimde, TR2 transistörü kesimde ve led sönüktür. Butona basıp elimizi çektiğimizde kondansatör kaynak gerilimi olan 12V’a şarj olmuştur. Ters polarma olan JFET kesime giderken pozitif beyz polarması alan TR2 iletime geçecek ve led yanacaktır.

Kondansatörün pot ve R1 üzerinden boşalacaktır. Eğer pot A noktasına yakınsa Kondansatörün boşalması uzun sürecektir. Kondansatör üzerindeki gerilim yaklaşık 2.5V’un altına indiğinde jfet iletime geçecek, beyz polarması toprağa bağlanmış olan NPN tipi TR2 transistörü kesime gidecek ve led sönecektir. B butonuna basıldığında kısa devre korumalı güç kaynakları kısa devre korumasına geçebilir. Bunu önlemek için butona (veya C1’e) seri 100 Ω’luk direnç bağlayınız.

Görsel 1.1: Fet’li zaman gecikmeli duran devre

                MALZEME LİSTESİ

                İŞLEM BASAMAKLARI

1. Görsel 1.1’teki devreyi kurunuz.
2. Butonuna basarak devrenin çalışmasını gözlemleyiniz.
3. Potansiyometrenin orta ucu A ve B konumlarındayken butona basarak devrenin çalışmasını gözlemleyiniz.
4. Kondansatörü 1k direnç üzerinden deşarj edecek şekilde potansiyometrenin orta ucunu B konumuna alınız. Butona basıp çekerek Led’in söndüğü (transistor ün kesime gittiği) anda Fet’in gate ucundaki gerilimi ölçüp Tablo 1.1’e yazınız.
5. Fet’in gate ucundaki gerilim 0V olduğunda D-S üzerindeki akımı ölçüp Tablo 1.1’e yazınız.
6. Potansiyometrenin orta ucunu A konumuna alarak 500k dirence ayarlayınız. Kondansatör = R1 + Pot = 501k direnç üzerinden deşarj olmaktadır.
7. formülüyle zaman sabitesi (T) hesaplayıp Tablo1.2’e yazınız. Boşalan bir kondansatörde zaman sabiti (T), boş bir kondansatörün kaynak geriliminin %37’sine düşünceye kadar geçen süredir.

                SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER

Tablo1.1: Gerilim ve akım ölçme

Tablo1.2: Zaman sabiti hesaplama

                SORULAR

1. Görsel 1.1’deki 1k’lık R1 direnci neden kullanılmıştır?
2. Fet’in D-S arası akımını arttırmak için hangi direncin değeri küçültülmelidir?
3. Led’in yanık kalma süresini arttırmak için hangi değerlerde artış yapılmalıdır?
4. Zaman gecikmeli duran birçok farklı devre vardır. Bunları araştırıp çiziniz. Bu devre ile karşılaştırıp aynı işi yapan farklı devre tasarımları hakkında yorum yapınız.
5. Boşalan kondansatör ucundaki gerilimin belli bir değere inmesi için geçen süreyi hesaplayan ( ) logaritmik formülü araştırınız.
6. Devre çalıştırıldığında Led ışık vermiyorsa sırası ile arıza aramak için ölçüm noktaları ve elemanları neler olmalıdır? Sırası ile yazınız.

1. 1k Direnci Kullanımı:
   • 1k direnci, kondansatörün deşarj süresini kontrol etmek için kullanılmıştır. Potansiyometrenin orta ucuna yakın olduğunda kondansatörün boşalması daha uzun sürer.
   • Bu direnç, zaman gecikmeli devrenin çalışma süresini ayarlamak için önemlidir.
2. FET’in D-S Akımını Arttırmak:
   • FET’in D-S arası akımını arttırmak için 2,2k direncinin değeri küçültülmelidir. Bu, FET’in daha fazla akım iletime geçmesini sağlar.
3. LED’in Yanık Kalma Süresi:
   • LED’in yanık kalma süresini arttırmak için 33k direncinin değeri arttırılmalıdır. Bu, LED’in daha yavaş bir şekilde söndürülmesini sağlar.
4. Farklı Devre Tasarımları:
   • Zaman gecikmeli duran birçok farklı devre vardır. Bunları araştırıp çizebilirsiniz. Bu devre ile karşılaştırarak aynı işi yapan farklı devre tasarımları hakkında yorum yapabilirsiniz.
5. Kondansatörün Boşalma Süresi:
   • Boşalan bir kondansatörün geriliminin belli bir değere inmesi için geçen süreyi hesaplayan formül, logaritmik formül olarak bilinir.
6. Arıza Arama İçin Ölçüm Noktaları ve Elemanları:
   • Eğer LED ışık vermiyorsa sırasıyla arıza aramak için ölçüm noktaları ve elemanları şunlardır:
     • Fet’in gate gerilimi
     • D-S akımı
     • Transistörlerin çalışma durumları (kesim veya iletim)
     • Butonun çalışıp çalışmadığı